çocukların okul oncesi ve yaşlara göre gelişim özellikleri

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM

Çocuklar, sosyal bir ortama uyum sağlayabilecek psikolojik olgunluğa ortalama 2,5-3 yaş dolaylarında ulaşırlar.

Bu sebeple de bu yaştan itibaren, anne çalışsın veya çalışmasın bir yuvaya gitmeleri uygun olur.

Daha öncesinde ise anne çalışmıyorsa çocuk evde kalabilir. Birde zamanı ebeveynle çok kaliteli bir şekilde geçirebiliyorsa bu durum sağlıklı da olur. Ancak anne çalışıyorsa çocuğun daha küçük yaştan itibaren, evde bakıcı yerine, bir kurumda bulunması daha doğrudur. Çünkü yuva kendi içinde bir oto kontrol sistemi oluşturarak, çocuğun bakıcıyla yaşayabileceği psikolojik ve eğitime ilişkin zararları ve hataların yaşanmamasını sağladığı gibi, en hızlı öğrenme döneminde çocuğun gelişimine de eğitimsel olarak doğru katkılar sağlayacaktır.

NEDEN BİR OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMU!

* Yuva, çocuğun yaşamındaki ilk gerçek sosyal deneyimdir. Çocuğun merkez olduğu ve tüm ilginin üzerinde olduğu aile ortamından uzaklaşıp; ilgiyi ve sevgiyi paylaştığı, bir düzen içinde grup halinde hareket ettiği, sabretmeyi, beklemeyi öğrendiği ilk ortamdır.

* Bu ortamda tüm ihtiyaçlarını karşılaması desteklenir ve zamanı geldiğinde her ihtiyacını kendisi de karşılamayı öğrenir.

* Düzenin ne demek olduğunu öğrenerek; her gün aynı saatlerde yatıp, kalkmaya, aynı saatlerde yemek yemeye, evine ve okuluna aynı saatlerde giderek kendisi ve ailesi bir düzen içinde yaşamaya başlar.

* Aile dışındaki başka insanlarla da ilişki kurmayı ve sürdürmeyi öğrenerek, sosyal gelişiminde ciddi aşamalar kaydeder.

* Kendi yaşıtlarıyla beraber yaşayarak, deneyerek öğrenme fırsatını elde eder.

* Yuvada her tür bilgiyi grupla etkileşim halinde ve bir düzen içinde öğretileceği için, çocuk yaşına göre öğrenmesi gerekenleri doğru zamanda ve doğru tarzda bir öğretimle elde eder.

* Yuvada çocuğa, evde öğretilen sistemsiz ve düz bir bilgiye kıyasla, çok daha kalıcı, yaratıcılığını ve muhakemesini geliştirmesine olanak veren zengin bir öğrenme ortamı sağlanır.

* Kendi yaşıtlarıyla beraber daha çok oyun oynar. Kurallı ve grup oyunlarıyla toplum içinde nasıl davranması gerektiğinin böylelikle ilk tohumları atılmış olur.

* Tüm bu bilgi ve deneyimin 6 yaşından önce kazanılmasının asıl önemi, çocuğun zihinsel, duygusal, sosyal ve bedensel gelişimi için bu yılların çok önemli oluşudur.

Unutmayınız ki ! 0-6 yaş zihinsel ve kişilik gelişimimizin %80’inin oluştuğu yaş dönemidir.

* Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların gelişimleri de takip edilir. Ebeveyn bu gelişimi takip edebilecek bilgi ve beceriye sahip olmayacağı gibi, bunu her zaman tarafsız bir gözle de yapamayabilir.

* Çocuk yuva içinde karşı cins çocuklarla da sürekli iletişim halinde olacağından,cinsel gelişimi de daha sağlıklı olacaktır. Çünkü çocuklar 4-5 yaş dolaylarında cinsel kimliklerini bir daha değişmemek üzere edinmiş olurlar.

Yaşlara göre gelişim özellikleri

(0-13 yaşlar)

Hemen her anne-babanın çocuklarını daha iyi tanıma ihtiyacı duydukları bilinmektedir. Çocuk ve gençleri daha iyi tanımak ise tanımak ise onların içinde bulundukları gelişme döneminin özelliklerinin bilinmesini gerektirmektedir.

“Gelişme”, hayat boyu süren ve yaşam süreci içinde meydana gelen düzenli değişiklikler biçiminde tanımlanabilir. Doğadaki tüm canlılar bir gelişim sürecinden geçerler. İnsanoğlu da hayatı boyunca farklı gelişme dönemleri yaşar. Bu dönemlerin her birinin kendine özgü psikolojik ve fizyolojik özellikleri vardır. Gelişme, hayatın ilk yıllarında daha belirgin, daha hızlı ve süreklidir. 20 yaşından sonra olan değişiklikler daha az dikkat çekerler.

Gelişme dönemleri her insan için aynı olmasına rağmen, bu dönemlerin Psikososyal ve fiziksel özellikleri, her çocuk için farklı yaşlarda ve farklı düzeylerde gözlemlenebilir. Bu da “bireysel farklılıklar”ın gelişme sürecinde büyük bir rol oynadığını göstermektedir.

Bu yazıda doğumdan ergenlik dönemine kadar (0-13 yaş), çocukların geçirdiği psikososyal ve fiziksel evreler pratik bir yararı olması amacıyla, gelişim dönemi ve gelişim alanı halinde incelenmiştir. Değişik yaş grupları içinde belirtilen özellikler, katı bir zaman tablosu olarak değerlendirilmemelidir. Kronolojik yaş sınırları sadece o yaşta gözlenebilecek özellikler hakkında bilgiler vermektedir. Kişisel farklılıklar nedeniyle, çeşitli gelişim özellikleri ve davranışların, bazı çocuklarda burada belirtilen yaştan daha önce veya daha sonra görülebileceği unutulmamalıdır.

0-3 YAŞLAR

FİZİKSEL (MOTOR) GELİŞİM

• Yeni doğan bebek beden büyüklüğüyle orantılı olarak kas lifine sahiptir; erkeklerin kas doku oranı kızlardan daha fazladır.
• Yeni doğan bebeğin davranışlarına, onun hareket etmesini sağlayan refleksler hakimdir. Emme, yutma, öksürme gibi refleksleri yaşamı sürdürmesine yardımcıdır.
• Bebek, 3 ay içinde kucağınıza aldığınızda kafasını dik tutabilmeye ve hareket eden şeyleri izlemeye başlar.
• 3-4. aydan itibaren destekle oturabilirler. Refleksleri yavaş yavaş azalmaya başlar ve istemli kontrol gelişir.
• 5-6. aydan itibaren nesnelere uzanabilir, onları kavrar ve ağzına götürebilir.
• 7-8. aydan itibaren desteksiz oturmaya ve emeklemeye, 11-13 aylar arasında yürümeye, 14-16 aylar arasında koşmaya başlar.
• Yaklaşık 1 buçuk yaşında geri geri yürüyebilir, kaşığı yemek yemek için kullanabilir, bardaktan su içebilir.
• İki yaşına kadarki dönemde, baş ve işaret parmaklarıyla ufak nesneleri tutup kaldırabilir, avuç kavraması ile kalem tutabilir.
• İki yaşında her basamağa iki ayağıyla basarak merdivenden inip çıkabilir. Uzaktaki bir nesneye bir elle ve desteğe gerek duymadan uzanabilir.
• İki- üç yaşlar arasında genellikle büyük kaslarını kullanmayı gerektiren etkinliklerle ilgilenir. Eşyaları çekip itme, yerden kaldırma ve taşıma ile uğraşır.

SOSYAL GELİŞİM

• Çocuğun ilk sosyal etkileşimler doğduktan hemen sonra başlar. İlk fiziksel temasını meme emmeyle birlikte anneyle yaşar.
• Bebekler 3.aydan itibaren insan sesi duyduklarından başlarını sesi duydukları yöne çevirirler ve gülümsemeye gülümseyerek yanıt verirler.
• 8.aydan itibaren ayrılma kaygısı yaşar; anne-babadan ayrıldığında korku gösterebilir. Dikkati çekmek için bağırır.
• 9-12 aylar arasında el çırpma oyunlarına katılır, sarılmalarla sevgi gösterir.
• Bir yaşlarında müziğe duyarlı olmaya, müzik çalınınca hareket etmeye başlar.
• Bir buçuk- iki yaşlarında altının ıslandığını haber vermeye başlar. Meraklı bir şekilde çevreyi keşfeder.
• İki yaşında diğer çocuklarla evcilik gibi oyunlar oynamaya başlar. Kendi başına da oyun oynayabilir, bağımsızlık gösterir.
• İkinci yıldaki özellikle motor yetenekler ve dil gelişimindeki hızlı değişim nedeniyle çocuk bağımsızlaşır. Sosyal tepkileri gelişmeye başlar; utanma, otoritenin kabulü, taklit, rekabet, işbirliği gibi.

DUYGUSAL GELİŞİM VE KİŞİLİK GELİŞİMİ

Heyecanlar (Duygular)

· Doğumdan sonraki haftalarda, duygusal ifadelerinin belirtileri görülür; çocuk yüzlere seçerek dikkat eder, bazılarına ilgi göstermez. çocuk büyüdükçe tepkileri farklılaşmaya başlar; sözlü tepkiler artar, motor tepkiler azalır.

• Korku, çocuklukta en sık rastlanan duygulardan biridir. Yeni doğan bebekler çok sayıda uyarandan korkarlar, büyüdükçe yaratılan hayali olaylardan korkmaya başlarlar.
• Öfke de sık rastlanan bir heyecan türüdür. Çocuk, öfkelenince dikkati üzerine çekebileceğini ve istediğinin yapılacağını öğrenerek bu tepkiyi kullanmaya başlar. Bu tepki yaşla birlikte artış gösterir.

ZİHİNSEL (BİLİŞSEL) GELİŞİM

Düşünce

• Bebek zihinsel düşünme veya anlama anlamında bilmez, düşünmez. Çevresini duyu ve hareket eylemleriyle düzenler ve bilir.
• Çevresi ile aktif etkileşimi vardır ve çeşitli deneyler yaparak gelişir.
• Bebek 0-4 aylar arasında, görme alanında olan nesneleri gözleriyle takip etmeye başlar.
• 4-8 aylar arasında mimik ve hareketleri taklit etmeye başlar.
• 8-12 aylar arasında tanıdık yüzleri ve yabancıları ayırt etmeye başlar. Dış dünyadan çok kendi bedenini merak eder ve bedeniyle ilgilenir.
• Bir yaşına kadar aşama aşama nesne sürekliliğini kazanır ve artık bir nesneyi görmediği zaman da onun var olduğunu bilir.
• Nesneleri istediği amaçlara ulaşmak için araç olarak kullanmayı denemeye başlar.
• Bir-iki yaş arasında renkleri tanıma, ayırt etme ve ortak özellikleri fark etmeye başlar.
• İki-üç yaş arasında ufak eşyalardan oyuncaklar yapmaya başlar.

Dil

• Yeni doğanın ilk çıkardığı sesler ağlamadır ve yaklaşık 2 ay boyunca ağlama dışında pek ses çıkarmazlar.
• Bebek, 2 aydan sonra agulama denilen ( ‘ooo’, ‘aaah’ gibi) bir takım sesler çıkarmaya başlarlar, 4 aydan sonra çevrelerinde duydukları sesleri çıkarmaya çalışırlar.
• 4-8 ay arasında hecelemeye, yani bir ünlü ile bir ünsüzü birleştirmeye (‘ba’, ‘ma’, ‘de’ gibi sesler), 8.aydan itibaren ise hece tekrarları (‘baba’, ‘mama’) yapmaya başlar.
• 8-12 aylar arasında ilk anlamlı kelimelerini (nesne ile kelime arasında bağlantı kurarak) söylüyorlar.
• Bir yaşından itibaren tek tek kelimelerle konuşmaya başlar, basit yönergelere uyabilir. Fakat bir yaş civarında bebek enerjisini yürümeye verdiği için dil gelişimi, bebek yürüyene kadar yavaş gidiyor.
• Bir buçuk yaşından itibaren iki kelimelik cümleler kurmaya, basit cümlelerle isteklerini söylemeye başlar.
• İki-üç yaş arasında sorular sormaya ve basit sorulara cevap verir. Konuşması anlaşılır olmaya başlar. Sorulunca ismini söyler.

3-4 YAŞLAR

FİZİKSEL (MOTOR) GELİŞİM

• Fiziksel enerji düzeyi yüksektir.
• Fiziksel aktiviteler için fırsatlar yaratır. Bağımsızlık ve keşfetme duygusu önemlidir.
• Kas koordinasyonu hızlanır; kızların erkek çocuklara göre kas koordinasyonu daha fazla gelişmiştir.
• Kendi kendine giyinip soyunabilir.
• Merdivenleri iner, çıkar; her basamakta diğer ayağını kullanabilir.

SOSYAL GELİŞİM

Aile

• Anne-babalar, çocuğun cinsiyet rollerinin gelişmesinde model olurlar.
• Anne-babanın tutumları, çocuğun kendisine saygısını ve güvenlik hissinin gelişmesini etkiler.
• Yetişkinin koruması ve kontrolü, çocuğun fiziksel güvenliği için önemlidir.
• Çocuk, saldırganlığını kontrol etme, başarıyı yaşama, bağımsızlık gibi konularla ilgili olan aile beklentilerini öğrenir.
• Diğer insanlara karşı ilgisini ifade edebilir.
• Ev içinde yapılması gereken küçük işleri yapmaya isteklidir ve yapabilir.
• Gerektiğinde bilgi almayı, soru sormayı ve kurallara uymayı öğrenir.
• Yetişkinleri yorgunluk noktasına vardıracak kadar enerjiktir.
• Yetişkinler tarafından konuları, sınırları, kuralları test eder.
• Ailesi ve evi için güçlü duygular beslemeye başlar.

Arkadaşlıklar

• Arkadaşlıklarının süresi kısadır.
• Paralel oyunlar yaygındır. Ortaklaşa oyunların başlamasıyla, kızlar ve erkekler beraber oynamaya başlarlar.
• Diğer insanların duygularıyla ilgilenmeye başlarlar; yaşıtlarının tutumlarını gözlerler.
• Yeni insanlarla tanışmaktan ve yeni deneyimlerden hoşlanırlar.

Okul

• Okul öncesi deneyimler sosyal gelişimi olumlu yönde etkiler.

DUYGUSAL GELİŞİM

Heyecanlar (Duygular)

• Kendini kontrol edebilmeye başlar, bazı hayal kırıklıklarının üstesinden gelebilir.
• Daha esnek olmaya ve alternatifleri kabul etmeye başlar.
• Sürprizlerden ve beklenmedik uyarılardan hoşlanır.
• Mizah duygusu gelişir.
• Otonominin gelişmesi için yetişkinin desteğine ihtiyaç vardır.
• Duyguların açık bir dille ifade edilmesi, duygusal gelişim açısından önemlidir.
• Karanlıktan, yalnız kalmaktan ve garip, bilinmeyen ortamlardan korkar.

Değerler

• Yakın çevresindeki yetişkinlerden toplumsal değer ve rolleri öğrenir.
• Doğruyu ve yanlışı ayırt etmeyi öğrenir.
• Ana-babadan ayrılmayı ve bağımsızca hareket edebilmeyi öğrenir.

Kişilik

· Kendi kişiliğinin farkındadır ve kendini diğer insanlarla karşılaştırır.

· Güçlü tercihleri vardır.

· Başarısıyla gurur duyar.

· Sahip olma olgusunu anlamaya başlar.

· Cinsiyet farklılıklarından haberdardır.

· Bağımsız olmak ister ve bazı aktiviteleri bağımsız yapabilme yetisine sahiptir.

· Keşfeder; her yeni deneyim onun için çaba isteyen bir olaydır.

ZİHİNSEL (BİLİŞSEL) GELİŞİM

Düşünce

· Hayal ve gerçeği ayırt etmekte zorlanır.

· Dikkat süreci kısadır, kolayca dikkati dağılır, konudan konuya geçer.

· Objelere isim vermeye başlar. Benzer objeleri ve benzer fonksiyonları olan objeleri gruplandırmaya, kategorilere sokmaya başlar.

· Nicelik algılaması gelişmemesine rağmen sayıları kullanır. Çabuk yargılar, fakat hatalı yargılama yapabilir.

· İki alternatif arasında karar verebilir.

· İki fikirden daha fazlasını içermiyorsa, yönergeleri takip edebilir.

· Hatırlama gücü sınırlıdır. Çünkü gördüğü objeleri ve duyduğu sesleri sınıflandırmakta güçlük çeker.

· Duygusal açıdan önemli olan olayları daha kolay hatırlar.

Dil

· Dil kullanımında yaşıtlarından farklı olabilir, eğer kabul görüyorsa daha akıcı konuşur.

· Soyut ve fonksiyonel kelimeler kullanır.

· Kelime dağarcığı hızla artar, konuşmaktan hoşlanır, kendi ismini söyleyebilir.

· Daha uzun ve güzel cümleler kurmaya başlar; 4-6 sözcükten oluşan cümleler kurabilir.

· Duygularını açıklamak için sözcükleri kullanmaya başlar.

· Sesler ve kelimeler sık sık tekrar edilir.

5-7 YAŞLAR

FİZİKSEL (MOTOR) GELİŞİM

· Kızların fiziksel gelişimi ve fiziksel başarısı erkeklere göre daha üstündür.

· Kaslar ve göz-el koordinasyonu gelişir.

· Araç ve gereçleri başarılı bir şekilde kullanmaya başlarlar.

· Fiziksel gelişim, yaşıtları arasında önemli olmaya başlar ve kendine güvenmesini sağlar.

· Tanınabilir insan figürü çizebilir.

· Enerji düzeyi yüksektir.

· Oyun oynamak için gerekli fiziksel özellikleri kazanır.

· Okuma yazmayı öğrenmeye hazırdır.

SOSYAL GELİŞİM

Aile

• Aileler, beklenen ve beklenmeyen tipik cinsiyet rollerini çocuklara iletirler.
• Çocuk, okula başlamasıyla birlikte yeni beklentilerle karşılaşır. Örneğin, bağımsızca davranabilme yeteneği test edilir.

Arkadaşlıklar

• Diğerlerini anlamaya ve onların bakış açılarını görmeye başlar.
• Erkek çocuklar için, beklenen cinsiyet rollerinden sapma durumlarında yaşıtlarından aldıkları tepkiler çok önemlidir.
• Fiziksel, zihinsel ve sosyal farklılıklar hakkında yaşıtlarından eleştiri gelmeye başlar.
• Giyim, kuşam, dil v.b. konularda yaşıtlarla uyum içinde olmaya başlar.
• Sık sık değişen, iki veya üç samimi arkadaşı vardır.
• Oyun grupları küçüktür ve kısa süreli oyunlar oynanır.
• Sık sık fakat kısa süreli tartışmalar çıkar.
• Yaşıtlar gittikçe büyük önem taşımaya başlarlar; fakat yetişkinler, danışmak ve destek almak için asıl kaynak olarak kalırlar.
• Cinsiyet ayrımı başlar, kız-erkek arkadaşlığı azalmaya başlar.
• Yaşıt grubunun, bu yaştaki çocuğun üzerinde büyük etkisi vardır.
• Paylaşır ve sırasını bilir. İşbirliğinin olduğu organize oyunlara katılır.

Okul

• Öğretmenin desteği ve beğenisi, bu yaşlardaki çocukların başarısı, olumlu arkadaş ilişki kurabilmesi ve kendine saygısı açısından çok önemlidir.
• Okulu ve öğrenmeyi heyecan verici bir deneyim olarak görmeye açıktır ve okuldaki çalışmalara katılmaya gönüllüdür.
• Bu yaş grubundaki çocuklar öğretmenlerinin kendi davranışları yoluyla ilettikleri sosyal tutumlardan ve değerlerinden haberdardırlar ve etkilenirler.

DUYGUSAL GELİŞİM VE KİŞİLİK GELİŞİMİ

Heyecanlar (Duygular)

· Korku, hoşlanma, duygusallık, öfke, utangaçlık, kıskançlık gibi duygularını özgürce ve genelde uç noktalarda ifade ederler.

· Anne-babadan ayrılma durumunda daha kabul edici ve rahat bir tutum gösterirler.

· Yetişkinlerden kendi yaptıkları ile ilgili konularda onay beklerler.

· Sevildiğinden emin olmak ister.

· Mizah duygusu anlamsız sözcükler, pratik şakalar ve şaşırtıcı sorularla ifade edilir.

Değerler

• Görev sorumluluğunu kazanmıştır ve başarılı olmanın önemini anlar.
• Bilinçli bir şekilde davranmaya başlar. Hareketlerinin sonuçları hep uçlarda seyreder. Davranışlar ya hep doğrudur, ya da hep yanlıştır.
• Bazı kurallar olduğunu kabul etmeye başlar ama bu kuralların arkasında yatan prensipleri anlayamaz.

Kişilik

• Yetişkin ve çocuk dünyası arasındaki farklılıkları ayırt eder.
• Fiziksel açıdan kendine bakma konusunda bağımsızlığını kazanmaktadır.
• Günlük yaşam için gerekli olan pratik bilgiyi kazanmaktadır.
• Gecikmiş bir başarı için hemen ödüllendirilmeyi beklemekten vazgeçer.

ZİHİNSEL (BİLİŞSEL) GELİŞİM

Düşünce

• Hayal ve gerçek dünyasını daha net bir şekilde ayırt eder.
• 7 yaşında dikkat süresi önemli ölçüde genişler, dikkatini başka yöne çevirebilir.
• Olgular genellikle fonksiyoneldir. Beraber işlev gören veya aynı amaca hizmet eden iki objeyi benzer görür. Örneğin kaşık ve çatal benzer objelerdir. Çünkü ikisiyle de yemek yenir.
• Objeleri niceliğine ve ölçü boyutlarına göre sıralar.
• Hafızası somut olgular (numara, harf gibi) açısından oldukça iyidir. İkiden fazla fikri, kısa süre içinde hatırlayabilir. Görüntü ve seslerle ilgili yaptığı sınıflandırma, daha kolay hatırlamasını sağlar. Bilgiler, anlamlı bir bütün halinde verildiğinde çocuk tarafından daha kolay hatırlanır.
• Yargılama yapabilmesi ve karar verebilmesi için uzun süreye ihtiyaç duyar.

Dil

• Sözcükler ve resimlerin gerçek objeleri temsil ettiğini öğrenir.
• Bugün ve geçmiş olaylarla ilgili hikayelere ilgi gösterir.
• Kelime hazinesindeki somut kelimelerin sayısı daha fazladır. Örneğin, aktiviteleri ve objeleri temsil eden kelimeleri bilir.
• Anlama kabiliyeti, konuşma kabiliyetine nazaran daha gelişmiştir.
• Kelimeleri sert bir şekilde ifade edebilir.
• Yetişkinler, iletişimi önleyen ve hatırlamayı gerektiren konularda onların dili kullanma zorluklarının farkındadırlar.
• Benzerlikleri ve zıtlıkları kelimelerle ifade edebilirler.

8-10 YAŞLAR

FİZİKSEL (MOTOR) GELİŞİM

• Kendine verdiği değer ve diğerlerini etkileme açısından fiziksel yetenekler daha önem kazanır.
• Kızlar erkeklere göre daha hızlı gelişme kaydederler; boyları daha uzundur; daha güçlüdürler ve kas koordinasyonu daha gelişmiştir.
• Enerjiktir. Fiziksel aktiviteler daha önemli olmaya başlar.
• Bu yaş periyodunun sonuna doğru kızlarda ergenlik gelişimi hızla başlar.
• Erkek çocukların fiziksel gelişiminde durgunluk görülür.
• Kişisel temizliğiyle ilgilenme sorumluluğunu alabilirler.

SOSYAL GELİŞİM

Aile

• Anne-baba rehberliği ve desteğinin çocuğun okul başarısı üzerinde büyük etkisi vardır.
• Anne-babanın ilgisi ve teşviki çocuğun ev dışı ilgilerinin ve aktivitelerinin genişlemesinde büyük rol oynar.
• Anne-babalar kişisel ve sosyal sorumluluklar almada çocuğa yardım ederler.

Arkadaşlıklar

• Değişebilen ve yaşıtları tarafından empoze edilen kurallarla fazla ilgili olurlar.
• Yaşıtlar, cinsel konular hakkında doğru ya da yanlış bildiklerini paylaşırlar.
• Yarışma ve rekabet ortamlarından hoşlanırlar, hırslıdırlar. Kendileriyle gurur duyarlar.
• Kızlar ve erkeklerin ilgi duydukları konular farklıdır.
• Kızlar ve erkekler arasındaki farklılıklar, sık sık tartışmalara yol açar.
• Kızlar ve erkekler aynı gruplar oluştururlar.
• Özellikle aynı cinsten olan yaşıtlarla fiziksel oyunlar oynanırken aşırı enerji sarf edilir.
• Hem erkekler, hem de kızlar hobileri ile ilgilidirler.
• Yaşıt grubunun bu yaşlardaki çocuklar üzerindeki etkisi gittikçe artar.

Okul

· Okul aktivitelerindeki aşırı hırs, başarısızlıkla başa çıkmayı zorlaştırabilir.

· Öğretmenin desteği ve beğenisine olan ihtiyaç devam eder.

· Beklenen sorumlulukları yerine getirebilir.

DUYGUSAL GELİŞİM VE KİŞİLİK GELİŞİMİ

Heyecanlar (Duygular)

• Diğer insanların duygularına olumlu ve/veya olumsuz bir şekilde tepki verirler.
• Eleştirilme ve alay edilme konusunda hassastırlar.
• Yetişkinlerle sıcak, arkadaşça ilişkiler kurmaya çalışırlar.
• Endişeler daha çok kişinin kendisine saygısını ve güveninin tehdit eden olaylarla ilgilidir. Örneğin, anne-babadan birini kaybetme, ailenin ekonomik durumunda bozukluk gibi…

Değerler